استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی نقش اساسی و حیاتی در صنایع مختلف دارند. این استانداردها به‌عنوان چارچوب‌هایی برای تضمین ایمنی، بهبود کارایی و حفظ کیفیت محصولات شناخته می‌شوند. رعایت آن‌ها برای تأمین سلامت کارکنان و محیط زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در دنیای امروز، با پیشرفت‌های سریع در صنعت، رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی بیش از هر زمان دیگری ضرورت پیدا کرده است. زیرا استفاده از تجهیزات ایمن و کارا نه‌تنها بر کاهش هزینه‌های تولید تاثیرگذار است، بلکه به کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی نیز کمک می‌کند.
تعریف وزارت انرژی آمریکا از استاندارد فنی (Technical Standard)
«سندی که مجموعه‌ای اختیاری از اقدامات را وضع می‌کند که برای برآورده کردن هدف آن سند باید انجام گیرند. این اقدامات عموماً مربوط به توصیفات یا گام‌هایی هستند که باید رعایت شوند تا یک کار مشخص از جمله دسته‌بندی اجزاء، عملکرد تجهیزات، بهبود کیفیت، یا حفاظت از کارکنان به انجام رسد. این اقدامات همچنین ممکن است برای فعالیت‌های تدارکاتی مانند تعیین جنس، محصولات، یا خدمات مطابق با مجموعه خاصی از شرایط برای تحویل، به کار رود. استانداردهای فنی تنها ممکن است با ارجاع مستقیم در سند الزامات مورد نظر مانند قرارداد، قانون، مقررات، یا فرمان‌های دولتی اجباری شوند.»
مشعل‌های صنعتی که در سیستم‌های گرمایشی، کوره‌ها، بویلرها و همچنین در صنایع نفت و گاز به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شوند، نیازمند رعایت استانداردهای دقیق برای عملکرد ایمن و کارآمد هستند. این استانداردها به‌ویژه برای استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی بسیار حیاتی هستند و باعث افزایش کیفیت ساخت، کاهش آلایندگی و بهبود ایمنی در این تجهیزات می‌شوند. رعایت این استانداردها، نه‌تنها سازگاری تولیدات را در سطح جهانی تضمین می‌کند بلکه بازارهای رقابتی‌تری را نیز ایجاد می‌نماید.
چارچوب‌های اصلی استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی
استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی از جمله الزامات ضروری در تولید و استفاده از مشعل‌ها هستند. این تجهیزات که در بخش‌های مختلف صنعتی، تجاری و خانگی به کار می‌روند، باید طبق قواعد دقیق فنی و ایمنی تولید و نصب شوند تا خطرات احتمالی برای محیط زیست و انسان‌ها به حداقل برسد.
تطابق یک مشعل صنعتی با استانداردهای ملی و بین‌المللی می‌تواند نشانگر کیفیت مناسب طراحی و عملکرد آن و همچنین ایمنی بالا و محدود بودن میزان انتشار آلاینده‌های خطرناک ناشی از فعالیت این تجهیزات باشد.
دولت‌ها و سازمان‌های مختلف در سطح جهانی، استانداردهایی را وضع کرده‌اند که تولیدکنندگان را ملزم به رعایت اصولی خاص در زمینه آلایندگی، ایمنی و شرایط آزمایش می‌کنند.
استانداردهای بین‌المللی مشعل‌های صنعتی
استانداردهای بین‌المللی، استانداردهایی هستند که در کشورهای مختلف جهان مورد قبول بوده و معمولاً با سختگیری و دقت زیاد توسط سازمان‌های معتبر بین‌المللی تدوین می‌شوند، لذا دارای اهمیت ویژه‌ای هستند.
یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های استاندارد برای مشعل‌های صنعتی، استانداردهای بین‌المللی است. استانداردهایی چون EN 676، EN 267، ISO 22967 و ISO 22968 از جمله استانداردهای بین‌المللی معتبر در این حوزه هستند.
1- استاندارد EN 676
استاندارد اروپایی EN 676 که در بریتانیا با شماره BS EN 676 به کار می‌رود، یکی از مهم‌ترین استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی به‌خصوص در مشعل‌های گاز سوز با جریان اجباری است. این استاندارد الزامات فنی برای ساخت مشعل‌های گازسوز، تجهیزات کنترل ایمنی و روش‌های آزمایش این مشعل‌ها را تعیین می‌کند. مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی، میزان انتشار CO نباید از 100 mg/kWh بیشتر شود.استاندارد EN 676 در مورد مشعل‌های زیر کاربرد دارد:
• مشعل‌های پیش مخلوط و نازل میکس
• مشعل‌های تکی با یک محفظه احتراق
• مشعل‌های تک سوخته یا دو سوخته (دوگانه سوز) هنگام کار با سوخت گازی تنها
عملکرد بخش گازی مشعل‌های دوگانه‌سوز طراحی شده برای سوزاندن همزمان سوخت‌های گازی و مایع
یکی از بخش‌های قابل توجه این مقاله تعیین کلاس ناکس مشعل‌ها است که در جدول زیر نشان داده شده‌اند:
مشعل صنعتی گازسوز
2- استاندارد EN 267
این استاندارد مشابه EN 676 است اما برای مشعل‌های سوخت مایع با فن‌های تأمین هوای احتراق طراحی شده است. رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی باعث بهبود کیفیت و کاهش آلایندگی در مشعل‌های سوخت مایع می‌شود.استاندارد EN 267 در موارد زیر کاربرد دارد:
• مشعل‌های تکی نصب شده در یک محفظه احتراق
• مشعل‌های تکی نصب شده در تجهیزات با الزامات اضافی
• مشعل‌های تک سوخته یا دو سوخته (دوگانه سوز) هنگام کار با سوخت مایع تنها
• عملکرد بخش سوخت مایع مشعل‌های دوگانه سوز طراحی شده برای سوزاندن همزمان سوخت های گازی و مایع
مطابق این استاندارد برای یک سوخت مایع با ویسکوزیته cSt 6/1 تا cSt 6 در دمای 20 درجه سانتی گراد، نباید میزان انتشار CO و NOx از مقادیر نشان داده شده در جدول زیر بیشتر باشند و کلاس آلایندگی NOx و CO نیز بر اساس این جدول تعیین می شود:
3- استاندارد ISO 22967
این استاندارد برای مشعل‌های گازسوز طراحی شده است و مشابه استاندارد EN 676 می‌باشد. در این استاندارد نیز برای کاهش آلایندگی و بهبود کارایی، کلاس آلایندگی مشعل‌ها مشخص شده است.
:کلاس آلایندگی مشعل در این استاندارد بر اساس جدول زیر تعیین می‌گردد
4- استاندارد ISO 22968
این استاندارد نیز برای مشعل‌های سوخت مایع به کار می‌رود و مشابه استاندارد EN 267 است. این استاندارد برای تعیین میزان آلایندگی CO و NOx در مشعل‌ها و کاهش آن‌ها ضروری است.
در این استاندارد، کلاس‌های آلایندگی مطابق جدول زیر تعیین می شوند.
5.استاندارد سیستم های جانبی مشعل
علاوه بر استانداردهای مربوط به مشعل های صنعتی، استانداردهای مختلفی نیز برای تضمین کیفیت و عملکرد اجزاء جانبی این مشعل ها مانند سیستم کنترل، شیر آلات و … تدوین شده‌اند که برخی از نمونه‌های اروپایی آن‌ها عبارتند از:
• EN 298: کنترل خودکار مشعل برای مشعل‌ها و وسایل احتراقی با سوخت گازی یا مایع
• EN 161: شیرهای قطع کن خودکار برای مشعل های گازسوز و وسایل گازی
• EN 13611: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌ها و وسایل احتراقی با سوخت گازی یا مایع. الزامات عمومی
• EN 1854: حسگرهای فشار برای مشعل ها و وسایل گازسوز
• EN 1643: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌های گازی و وسایل گازسوز – سیستم های نشت یاب برای شیرهای قطع‌کن خودکار
• EN 14459: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌ها و وسایل احتراقی با سوخت گازی یا مایع – عملکردهای کنترل در سیستم‌های الکترونیک. روش های دسته بندی و ارزیابی
• EN 16340: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌ها و وسایل احتراقی با سوخت گازی یا مایع. حسگرهای محصولات احتراق
• EN 16304: شیرهای تخلیه خودکار برای مشعل های گازی و وسایل گازسوز
• EN 16678: تجهیزات ایمنی و کنترل براي مشعل‌هاي گازي و وسایل گازسوز. شيرهاي قطع‌کن خودکار براي فشار كاري kPa 500 تا kPa 6300
• EN 16830: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌ها و وسایل احتراقی با سوخت گازی یا مایع. عملکردهای کنترل در سیستم های الکترونیک. عملکرد کنترل دما
استانداردهای فوق عموماً دارای معادل ISO نیز هستند که توسط سازمان بین المللی استانداردسازی تدوین شده اند، ولی برای اختصار از اشاره به آن‌ها در این مقاله صرف نظر شده است.
استانداردهای ملی مشعل‌های صنعتی
در کنار استانداردهای بین‌المللی، استانداردهای ملی مشعل‌های صنعتی در کشورها نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند. در ایران، سازمان ملی استاندارد، استانداردهایی مانند 7594 و 7595 را تدوین کرده است که معادل استانداردهای اروپایی EN هستند. این استانداردها همچنین به الزامات فنی و ایمنی مشعل‌ها در صنایع مختلف اشاره دارند.
استاندارد ملی 7595 با عنوان «مشعل‌های گازسوز دمنده‌دار ویژگی‌ها و روش‌های آزمون» معادل استاندارد اروپایی EN 676 است. این استاندارد الزامات مربوط به طراحی، آزمایش و میزان انتشار آلاینده‌ها در مشعل‌های با سوخت گازی مانند گاز طبیعی و LPG که دارای دمنده هوا هستند را تعیین می‌کند.
استاندارد ملی 7594 نیز به طور مشابه، الزاامات مربوط به مشعل‌های دمنده‌دار با سوخت مایع (مانند گازوئیل) را مشخص می‌نماید. عنوان این استاندارد «مشعل های دمنده دار با سوخت مایع ویژگی ها و روش های آزمون» بوده و معادل استاندارد اروپایی EN 267 است.
علاوه بر این، سازمان ملی استاندارد در زمینه سیستم‌های جانبی مشعل‌ها نیز استانداردهای مختلفی منتشر کرده است که عموماً معادل استانداردهای اروپایی هستند. برخی از این استانداردها عبارتند از:
• استاندارد 10254: سامانه‌هاي كنترل خودكار مشعل براي مشعل‌ها و لوازمي كه با سوخت هاي گازي يا مايع کار می کنند
• استاندارد 12771: تجهیزات ایمنی و کنترل برای مشعل‌های گازی و تجهیزات گاز سوز – الزامات ویژه -قسمت 1- شیرهای خودکار
• استاندارد 12863: وسایل حس کننده فشار برای مشعل‌های گاز سوز و وسایل گازسوز
• استاندارد 15418: وسايل كنترل و ايمني براي مشعل‌هاي گازي و لوازم گازسوز – سامانه‌هاي تأييد عدم نشتي شير براي شيرهاي خودكار قطع جريان
• استاندارد 22147: وسايل كنترل و ايمني براي مشعل‌ها و لوازمي كه با سوخت‌هاي گاز يا مايع كار مي‌كنند- عملكردهاي كنترل در سامانه هاي الكترونيكي- روش‌هاي طبقه‌بندي و ارزيابي
• استاندارد 22351: وسايل كنترل و ايمني براي مشعل‌ها و لوازمي كه با سوخت‌هاي گازي يا مايع كار مي‌كنند – وسايل حسگر محصول احتراق
• استاندارد 22352: شيرهاي تخليه خودكار براي مشعل‌هاي گازي و لوازم گازسوز
• استاندارد 22353: وسايل كنترل و ايمني براي مشعل‌هاي گازي و لوازم گازسوز- شيرهاي خودكار قطع جريان براي فشاركاري از kPa 500 تا و شامل kPa 6300
• استاندارد 22891: وسایل ایمنی و کنترل برای مشعل‌ها و لوازم با سوخت گاز یا سوخت مایع – عملکردهای کنترلی در سیستم های الکترونیکی- عملکرد کنترل دما
• استاندارد 6800: شیرهای قطع خودکار برای مشعل‌ها و لوازم گازسوزتأثیر استانداردها بر ایمنی و کارایی مشعل‌های صنعتی
رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی نه‌تنها موجب ایمنی بیشتر تجهیزات می‌شود، بلکه کارایی آن‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. این استانداردها راهنمای تولیدکنندگان برای ساخت مشعل‌هایی با آلایندگی کم، عمر طولانی و ایمنی بالا هستند. تولیدکنندگانی که از این استانداردها پیروی می‌کنند، می‌توانند محصولات خود را با اطمینان به بازارهای جهانی عرضه کنند و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب نمایند.
استانداردها و توصیه‌های API از مهم‌ترین استانداردهای بین‌المللی در حوزه نفت و گاز هستند. این استانداردها الزامات و راهنماهایی را برای تجهیزات مختلف مانند مشعل‌ها و فن‌های گریز از مرکز تعیین می‌کنند.
یکی از اسناد پرکاربرد API، رویه توصیه شده API-RP-535 است. این سند توصیه‌های فنی در مورد مشعل‌های فایرهیترهای واحدهای پتروشیمی ارائه می‌دهد.
در محیط‌های صنعتی با خطر انفجار، دستورالعمل‌های ATEX استفاده می‌شوند. این دستورالعمل‌ها الزامات تجهیزات را بر اساس میزان خطر انفجار مشخص می‌کنند.
مشعل‌هایی که در این محیط‌ها نصب می‌شوند، باید همراه با تجهیزات جانبی مانند عملگرها مطابق دستورالعمل‌های ATEX باشند.
استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی، کلید ایمنی و کیفیت در صنعت
در نهایت، استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی نه‌تنها به‌عنوان الزامات قانونی برای تولیدکنندگان مطرح می‌شوند، بلکه به‌عنوان ابزارهایی برای تضمین کیفیت، ایمنی و حفاظت از محیط زیست نیز عمل می‌کنند. تولیدکنندگانی که به این استانداردها پایبند هستند، می‌توانند محصولات خود را با کیفیت بالا، ایمنی بیشتر و آلایندگی کمتر عرضه کنند و در بازارهای جهانی موفقیت بیشتری کسب کنند. به‌علاوه، مصرف‌کنندگان با انتخاب محصولات مطابق با این استانداردها، از ایمنی و کارایی بیشتری برخوردار خواهند شد.
رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مشعل‌های صنعتی نه‌تنها به توسعه صنعت کمک می‌کند، بلکه به حفظ محیط زیست و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی نیز منجر می‌شود. در این مسیر، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان با همکاری یکدیگر می‌توانند به آینده‌ای پایدار و ایمن برای صنایع مختلف دست یابند.
